8. yüzyılın sonlarında Silla, soylular arasındaki güç savaşı nedeniyle gittikçe zayıflamıştır. Yerel kontrol gücü de zayıflamış ve 10. yüzyılda Gyeon Hwon ve Gungye ile temsil edilen yerel güç, bağımsız bir rejim kurmuştur.
892 yılında Gyeon Hwon, Jeolla-do ve Chungcheon-do bölgesinin kontrolünü ele geçirerek Geç Baekje Devleti’ni kurmuş ve Wansanju’yu başkent yaparak Geç Goguryeo Devleti’ni kurmuştur.
Bulut ve Tuna Kuşu İşlemeli Seladon Vazo (Goryeo, 12. Yüzyıl)
Yeşim rengi seladon, Goryeo Dönemi seramiklerini temsil etmektedir. Dış yüzeyine oluklar kazılıp, olukların beyaz ve siyah kille doldurulması yöntemiyle yapılmaktadır. Bu tür işleme teknikleri dünya çapında benzersiz sayılmaktadır.
‘Jikji’, metal baskı harfleriyle basılmış ilk kitap
901 yılında Silla kraliyet ailesinden Gung Ye, Gangwon-do ve Gyeonggi-do bölgelerinin kontrolünü ele geçirerek Songak (günümüzde Kaesong)’a Geç Goguryeo Devleti’ni kurmuştur. Gung Ye, toprakları genişleterek yönetim sistemini değiştirdikten sonra başkenti Cheorwon’a taşımıştır. Ülke adını da Taebong olarak değiştirmiştir.
Bölgedeki güçlü liderleri kontrolü altına alarak kraliyet gücünü arttırdığı süreç yüzünden halkının desteğini kaybeden Gung Ye, 918 yılında Songak’ın güçlü liderlerinden biri olan Wang Geon tarafından tahtından edilmiştir. Wang Geon, Goguryeo’yu miras alarak ülkenin adını Goryeo koymuş ve başkentini Songak’a taşımıştır.
935 yılında Birleşik Silla, Goryeo ile savaş yapmaksızın iyi bir şekilde geçinmiştir. Geç Baekje’de egemen sınıfta iç çatışma çıkmış ve Gyeon Hwon, Wang Geon’a teslim olmuştur. Wang Geon 936 yılında Geç Baekje’yi işgal ederek yıkılmasına sebep olmuş, Geç Üç Krallık’ı birleştirmiştir.
Goryeo, Konfüçyanizmi siyasi görüşü olarak beslemiş, Gukjagam ve Hyanggo gibi Konfüçyanizm okulları kurarak üst düzey bir eğitim verdirmiştir. Budizm’in de toplum üzerinde büyük etkisi olmuştur. Yerli inançlarla bağdaştırılan Yeodeunghoe Festivali ve Palgwanhoe Festivali düzenlenerek Goryeo dininin yüceliği gösterilmiştir.
Goryeo, Çin’in Song Hanedanlığı dahil olmak üzere çeşitli ülkelerle aktif bir şekilde ticaret yapmıştır. Song Hanedanlığı, Batı Çin, Arabistan, Güneydoğu Asya ve Japonya’nın tüccarları, başkenti Kaesong’a giden anayol olan Byeongnando’ya sürekli gelip gitmiştir.
Song Hanedanlığı vatandaşları ipek ve tıbbi bitkiler, Goryeo vatandaşları ise kenevir kumaşları ve gingseng gibi ürünler satmıştır. Arap bölgelerinden fildişi, kristal ve amber gibi değerli taşlar gelmiştir. Kore Cumhuriyeti’nin ‘Kore’ olarak çağırılması bu dönemde ‘Goryeo’ adından ortaya çıkmıştır.
Goryeo Hanedanlığı, muhteşem bir kültüre sahip olmuştur. Yeşim rengi porselenlerin yüzeyinin oyulup desen verilmesiyle ortaya çıkan işlemeli seladonlar, dünyanın hiçbir yerinde olmayan benzersiz sanat eserleridir.
81.258 adet ahşap bloğa Budist yazılarının basıldığı Tripitaka Koreana Ahşap Blokları, bu dönemdeki Budist kültürünün özüdür ve dünya çapında ahşap baskı kalıbı teknolojisinin ulaştığı zirve noktadır. Ayrıca dünyanın en iyi metal baskı kalıpları da Goryeo Döneminde icat edilmiştir.
Kore tarihi kayıtlarına göre Goryeo’da metal baskı tekniğinin bulunma zamanı Batı’ya göre 200 yıl daha eskiye dayanmaktadır. Metal baskı harfleriyle basılmış bilinen ilk ürün 1377 yılında basılan Jikji adındaki kitaptır. 1455 yılında Batı’da metal harflerle basılmış ilk ürüne göre 78 yıl daha önce basılan Jikji adlı kitap, Fransa Milli Kütüphanesi’nde muhafaza edilmektedir ve 2001 yılında Dünya Belleği listesine kaydedilmiştir.
Goryeo (11. Yüzyıl)
Moğollarla Savaş
13. yüzyılın başlarında Çin kıtasındaki durum aniden değişmiştir. Göçebe olan Moğol halkı, birleşik bir ulus oluşturarak Çin’in Kin Hanedanlığını yıkmış ve Kore Yarımadasına kadar gücünü genişletmiştir.
Moğolistan, 1231 yılından itibaren Goryeo'yu yedi kez işgal etmiştir. Goryeo, başkentini Ganghwa Adası’na taşımış ve askerler başta olmak üzere halktan insanlar ve köleler de savaşa katılarak Moğol birlikleriyle savaşmışlardır.
1259 yılında, iki ülke arasında barış anlaşması imzalanmış ve Moğolların kurduğu Yuan Hanedanlığı, Goryeo'nun güvenliğini temin edip birliklerinin bir an önce geri çekilmesini içeren Goryeo’nun sunduğu altı şartı kabul etmiştir. Bu anlaşma Goryeo’yu direk yönetmek isteyen Moğollara karşı gösterdiği sürekli direnişin bir sonucudur.
Barış anlaşmasından sonra Moğolistan’a karşı koyan askeri birlik Sambyeolcho, Jindo’yu merkez alıp Kore Yarımadasının güneyini savunarak savaşa devam etmiş, Jindo düştükten sonra Jeju Adası’na taşınarak 1273 yılına kadar savaşa direnmiştir.
42 yıl boyunca o zamanlarda dünyanın en büyük gücü olan Moğolların askeri ordusuna karşı gelen Goryeo direnişi, güçlü mücadeleci ruhun sembolü olmuştur. Fakat bu süreçte toprakları harap edilmiş, insanların yaşam düzeni bozulmuş ve 9 katlı Hwangnyongsa Tapınağı da dahil olmak üzere sayısız kültürel mirası Moğol ordusu tarafından imha edilmiştir.
